Yunnan, smaragd van China: waar thee en rijst ontstaan

Yunnan grenst aan Vietnam, Laos, Birma en Tibet en ligt zo een beetje buiten de platgetreden paden. Het is de bakermat van de thee, maar ook het land van ethnische minderheden. In de provincie liggen besneeuwde bergtoppen naast laagvlaktes en gaan terrassen over in weelderige bossen.

De oudste theeplantages liggen in Yunnan

Yunnan is een bergachtige provincie met diepe valleien. De provincie is 13 keer zo groot als België (393.000 km2).

Dankzij het klimaat vol contrasten, schommelend tussen de warmte en de vochtigheid van de valleien en de koelte van de bergen, hebben rijst en thee zich kunnen ontwikkelen. Waarschijnlijk werd thee hier zelfs voor het eerst gedronken! De teelt van thee werd hier namelijk ook uitgevonden.

Goddelijke tuin van China

Wat de subtropische wouden van de provincie betreft, werd die van Xishuangbanna vergeleken met een natuurlijke dierentuin… Yunnan bevat een grote diversiteit aan dieren en planten, met duizenden plantensoorten en 500 zoogdieren, waaronder de Aziatische olifant, de gibbon, de tijger, … Daar komen nog eens 300 vogelsoorten en enkele honderden reptielen en amfibieën bij. En zoals een 800 jaar oude boom, de koning der theeplanten, duidelijk maakt: Yunnan is de bakermat van de thee… De provincie wordt soms wel eens de “goddelijke tuin van China” genoemd en verwelkomt ook heel wat verschillende etniciteiten. Meer dan 25 van de 56 etniciteiten die in het Middenrijk leven zijn hier vertegenwoordigd. Tot op de dag van vandaag leven ze nog volgens hun tradities, wat zichtbaar is in hun gewoontes en festiviteiten, originele architectuur en elegante klederdracht. De verrassende gastronomie mag daarbij ook niet vergeten worden…

Camellia Sinensis

Ook al heerst er in verschillende Chinese provincies en zelfs in India discussie over de oorsprong van de theecultuur, in het hart van Yunnan werden de oudste theeplantages en wilde theeplanten ontdekt. De beroemdste zwarte en donkere thee met zijn unieke aroma komt ook uit deze provincie: de theeën van Pu’er (“pou-eur” uitgesproken). De thee wordt gemaakt van de blaadjes van een bepaalde theeplant, de Camellia sinensis assamica, ook wel “Assam theeplant” genoemd. De lange bladeren van ongeveer 10 cm lang maken van deze thee een van de bekendste (en duurste) ter wereld. Voor het transport werd de thee vaak samengeperst tot blokken of schijven.

Chajing, leerboek over thee

Vandaag nog wordt thee van de blokken geschraapt om met enkele grammen een uitzonderlijke infusie te maken. Dat geldt ook voor de Pu’er thee, die vaak aangeboden wordt in schijven van 357 gram. Wat ook interessant is: net zoals wijn, wordt de thee beter met de tijd. Het gaat zelfs zover dat erg oude Pu’er schijven voor tienduizenden euro’s verkocht worden! Bepaalde schijven worden enkele decennia bewaard. De wijze Lu Yu (onder de Tang-dynastie) zou twintig jaar van zijn leven gewijd hebben aan een verhandeling bestaande uit tien volumes waarin alle kennis over de drank vervat zit. Van de oogst van de camellia tot de degustatie. Dat boek is het beroemde Chajing. Ter plaatse wordt thee op bijna godsdienstige wijze geproefd. De dieprode thee is zacht en houtig en proeft naar honing met een bloemige toets… Thee drinken (Pu’er of een andere thee uit de regio) is altijd een kleine ceremonie.
Dankzij het altijd vochtige klimaat, de warmte in de zomer en de zachte winters, kan ook rijst geoogst worden. De rijstterrassen met waterspiegels maken een prachtig landschap.

De thee- en paardenroute in Zuid-China, een must-see in Yunnan

In Yunnan hebben we het niet gewoon over de zijderoute, maar eerder over de theeroute, ook al zijn er gemeenschappelijke punten met de beroemde zijderoute en leidt hij naar het zuiden van de Himalaya.

Via de theeroute kon de waardevolle lading vervoerd worden over ezelroutes naar Tibet in het noorden en Birma in het zuiden. Vaak langs ravijnen, waar duizenden gevaren om de hoek gluurden, zoals instortingen en overstromingen… Hele karavanen vervoerden de theeblaadjes door valleien naar Chinese steden en nadien met de boot naar Europese havens.

Van Yunnan naar Tibet

Vandaag zijn de theeplantages een van de belangrijkste rijkdommen van de provincie. Naast die theeroute was er ook de paardenhandel die al duizenden jaren bezig was. De paardenhandel startte in Yunnan, in Pu’er, en sijpelde door tot in Lhasa in Tibet. Eeuwenlang trokken theekaravanen en paardenhandelaren over dezelfde route. Net als de zijderoute heeft ook de theeroute een grote imact gehad op de bloei van China. De oorsprong ervan gaat terug tot in de Tang- en Song-dynastie (van 618 tot 1279), toen de Tibetanen de thee van Yunnan en zijn krachten ontdekt hebben. In ruil boden zij runderen, jakken en paarden, die noodzakelijk waren voor het Chinese leger om het Middenrijk te kunnen beschermen tegen invasies door nomaden.
Zo ontstond de thee- en paardenroute…

Een ongelooflijke mozaïek van glimlachende gezichten in het hart van Yunnan

Door de doortocht van de karavanen op de thee- en paardenroute in Yunnan, kwamen heel wat etniciteiten met elkaar in contact in dit stukje China.

Met zoveel taalkundige en culturele uitwisselingen, is het vandaag een plezier om de dagelijkse klederdracht van mannen en vrouwen in Yunnan te aanschouwen. De volken Han, Yi, Bai, Hani, Zhuang, Dai, Hmong, Hui, Blang en Achang komen op de kleurrijke markten of in hun eigen dorpen, tijdens feesten en ceremonies met elkaar in contact. En zelfs in het dagelijkse leven is er constant contact tussen de verschillende etniciteiten… Grenzen vervagen tot aan Birma, Laos, Vietnam en Thailand. Het zijn voornamelijk de Dai en de Hmong die de regio het meest geschapen hebben met hun landbouwkennis. Een van de meest diverse regio’s is Xishuangbanna. Daar vind je een grote culturele diversiteit. Dorpen van alle etniciteiten liggen er door elkaar in de velden. Hun tradities en leefstijlen, prachtige traditionele kledij, kleurrijke cultuur en typische architectuur werden er goed bewaard (paalwoningen, pagodes en tempels; daken van hout, leisteen of dakpannen, …).

Duizend steden, duizend dorpen, duizend gezichten

Ontelbaar veel burchten, steden en dorpen ontpitten in Yunnan: Kunming, Jianshui, Tuanshan, Yuanyang, Pu’er, Jinghong, Jingmaishan, Dali, Xizhou, Shaix, de mythische burcht Shangi La, Shuhe, Lijiang, …

Lijang en de anderen

Neem nu en burcht als Wenhai (minderheid Naxi), dicht bij Lijang, met zijn rustgevende magie. Net als het dorp Shaxi en de stad Jianchuan met hun prachtige oude huizen. Aan de Mekong, in het zuiden van de provincie, ligt Jinghong. De stad heeft heel wat mooie markten (ook ’s nachts) waar je heel wat tropische groenten en vruchten terugvindt. De perfecte gelegenheid om de hartelijke verkopers te ontmoeten. Aan de pagodes en gouden tempels grenzen parken en tropische tuinen. In het Manting-park kan je een grote Buddha bewonderen. De kruidtuin en de tuin van Menglun zijn must-visits. Soms worden er traditionele Mengbalanaxi gezangen en dansen georganiseerd.

Stad van de eeuwige lente

De provinciehoofdstad Kunming, gelegen in het noorden op meer dan 2000 meter, wordt omgeven door rijstvelden in terrasvorm. De stad wordt ook wel de “stad van de eeuwige lente” genoemd door het nabijgelegen meer dat de temperatuur het hele jaar door regelt. Er liggen heel wat burchten in de buurt, zoals die van Pu’er. De theeplantages zijn open voor het publiek en geven toegang tot een klein theemuseum, traditionele woningen van de verschillende minderheden van de regio en traditionele zang- en dansspektakels. Je kan hier theeblaadjes verzamelen en er een Pu’erschijf van maken.

4 mythische rivieren

Yunnan wordt doorkruist door vier mythische rivieren. De beroemde Yangzi Jiang (de blauwe stroom of Yang Tsé Kiang van avonturenromans), de Mekong (die moeten we niet meer voorstellen; stroomt door een zestal Aziatische landen), de Rode rivier en de Salouen of “wilde stroom”… Dan zijn er ook nog de natuurparken, zoals de Kloof van de Tijgersprong, het Rode Aardegebied en het Stenen Woud. De dorpen, regio’s en landschappen van Yunnan hebben allemaal een poëtische bijnaam ontvangen, zoals “Zuiden van de wolken”, “Koninkrijk der dieren”, “Koninkrijk der planten”, “Geboorteland van de thee”, “helende planten”, … Ook de districten hebben een bijnaam gekregen. Yunnan heeft zijn bijnaam “mooiste provincie van China” duidelijk niet gestolen…