Rioja: tussen wijn en architectuur

Steeds meer wijnhuizen halen beroemde architecten over de streep. Dat ze in Rioja net die twee troeven uitspelen is geniaal. Voeg daar nog de prachtige natuur en de lokale gastronomie bij en je hebt alle ingrediënten voor een smaakvolle roadtrip.

Wijntoerisme: de Riojastreek te verkennen

De beroemde wijnstreek strekt zich uit op beide oevers van de Ebro en is 120 op 40km groot. Ze wordt in het noorden begrensd door het Cantabrisch gebergte en in het zuiden door de Sierra de la Demanda. De drie zones: Rioja Alta, Baja en Alavesa, produceren elk jaar 400 miljoen liter overwegend rode wijn. Behalve wijn proeven kan je bij de meeste wijnbouwers ook slapen en gastronomisch genieten in hippe bodega’s (wijnhuizen), om nog te zwijgen over de spabehandelingen: mét wijn en druiven,

Architectuur en wijn

De plus minus 500 wijnhuizen in Rioja hebben totaal verschillende stijlen, van traditioneel tot hypermodern. Ze worden steeds futuristischer, wat het wijntoerisme een enorme boost heeft gegeven. De moderne bodega’s katapulteren de ooit zo traditionele Spaanse wijnhuizen de 21^ste eeuw in. Toparchitecten laten zich een voor een overhalen om zo’n bodega te ontwerpen en bij te dragen aan een uiterst origineel concept, waar architecturale knowhow verbonden wordt aan wijncultuur.  Wij zochten 5 bodega’s op die niet alleen topwijnen produceren maar er ook allemaal een volledig ander architecturaal concept op na houden.

Bodega bezoeken: het futuristische Ysios of de hippe Finca de los Ardinos

Het hypermoderne Ciudad de las Artes y Ciencias in Valencia is ook van zijn hand. Als je het gebouw en de ingang van bovenuit bekijkt zie je een glas wijn. De bogen aan de voorkant worden weerkaatst in het water waardoor de optische illusie van houten wijnvaten ontstaat. Het gegolfde titanium dak doet het gebouw volledig opgaan in de natuur. Het is bijzonder origineel en een geliefde stop voor iedereen die de Rioja bezoekt. Ook de wijnen scoren hoog.

Zoals in elke wijnmakerij krijgen we er een rondleiding waarbij we ook meer te weten komen over het ontwerp van Calatrava. Ze produceren zo’n 200.000 wijnflessen per jaar. De proeverij doen we in de top van het gebouw, waar we ons echt in een soort kerk wanen, van hieruit hebben we zicht op het stadje Laguardia dat op een heuvel recht tegenover het gebouw ligt, omringd door eindeloze wijngaarden. Het is volledig ommuurd met nog de oorspronkelijke 13^de eeuwse stadswallen en staat op de lijst van mooiste dorpen in Spanje. We zien hier ook in één oogopslag 24 eeuwen architectuurgeschiedenis: het hyperfuturistische Ysios versus de dolmen van St. Martin, een prachtige prehistorische site middenin de wijngaarden van Rioja Alavesa.

De hippe Finca de los Ardinos

De warme herfstkleuren van de wijngaarden, de bergen, een helblauwe lucht: het lijkt alsof we door een schilderij rijden. De spierwitte Finca de los Ardinos in Entrena steekt fel af tegen al dat kleurvertoon. In deze bodega kan je, net als in vele andere, zien hoe de wijn wordt gemaakt en hem vervolgens degusteren in het gezelschap van de wijnmaker zelf. Bovendien kan je er ook overnachten en heerlijk eten. Gastronomie van de bovenste plank met wijnen die terplekke gemaakt worden, de term huiswijn krijgt  daardoor plots een heel andere lading. We proeven enkele van hun 8 wijnen die ons meteen overtuigen door hun rijke smaakpallet. De witte Viero 2016 (100% Viura) en rode El Conjura 2016 (Tempranillo/Garnacha), allebei op Franse eik gerijpt, rekenen we meteen tot onze favorieten.

Manuel, een telg uit de familie die hier al meer dan een eeuw wijn maakt, is een goedlachse man die ons vanop zijn hoogste wijngaard de trechtervormige Ebrovallei laat zien. Het is één groot lappendeken van kleurrijke wijngaarden. Als wijnmakers hier nog willen uitbreiden, moeten ze dus bestaande wijnpercelen kopen en dat kost veel geld en een flinke dosis diplomatie. Manuel vertelt hoe hij de essentie van de natuur die hem omringt in zijn wijnen verwerkt. Hij vindt de persoonlijkheid van de wijnen ook erg belangrijk en vergelijkt ze met filmdiva’s: ‘deze is bv. meer een Audrey Hepburn dan een Pamela Anderson,’ lacht hij. Een degustatie met een hoog entertainment gehalte van heerlijke én betaalbare wijnen.

Spaanse Rioja: Marqués de Riscal en Marqués de Murrieta

Rood staat symbool voor de wijn, zilver voor de top van de fles en goud vertegenwoordigt het netje rond de flessen van dit wijnhuis. Marqués de Riscal hoort tot de top drie van de meest opvallende bodega’s van de hele streek. Frank O. Gehry, de architect van o.a. het Guggenheim Museum in Bilbao heeft ook hier weer een statement gemaakt. Er rolden 43 kamers, drie restaurants en een wellnesscentrum uit zijn tekenpen.

Marquès de Riscal, een referentie

In het interieur is de wijnbar het absolute klapstuk. In een bijna 7m hoge muur achter de bar liggen in kleine nisjes honderden flessen. Ook hier weer rode accenten die verwijzen naar hun wijn. Er wordt gefluisterd dat Gehry zich liet overhalen door een fles Gran Reserva van zijn geboortejaar 1929. Al 160 jaar is Marqués de Riscal een referentie op wijngebied. Ze hebben een unieke collectie met flessen van 1862 tot nu. De Reserva en Gran Reserva bevallen ons het meest door hun volle smaak en zachte tannines. Ook het eten is van hoog niveau. Maar kers op de taart is de vinotherapie in Caudalie, hun spa waar onze huid een upgrade krijgt met druiven en wijn. In het binnenzwembad en het Turks stoombad zweten we onze gastronomische uitspattingen van deze reis eraf.

Het klassevolle Marqués de Murrieta

Marqués de Murrieta leunt nog het meest aan bij een traditioneel wijnkasteel, maar met een heel hedendaags interieur. Er hangt een intieme, poëtische sfeer met een duidelijk vrouwelijke toets, want zowel de binnenhuisarchitecte als de wijnmaakster zijn dames. De Peruviaanse Markies Murrieta vestigde zich hier in 1852 en wordt aanzien als de pionier van de Riojawijnen. Hij was ook de eerste die ze begon te exporteren. Marqués de Murrieta is uitgegroeid tot een van de beroemdste wijnhuizen van de streek.

In een van de kelders, waar hun Castillo Ygay Blanco Gran Reserva Especial 1986 ligt, hangt een groot retro uurwerk dat aangeeft dat tijd en geduld de beste wijnen oplevert. En gelijk hebben ze. Deze wijn werd in 1986 gemaakt en werd pas gebotteld in 2015, een rijpingsperiode van zomaar even 29 jaar. Mét het gewenste resultaat, want hij werd in 2020 tot beste witte wijn ter wereld uitgeroepen. Wij vonden het familiemuseum ook leuk, waar nog wijnattributen liggen uit de tijd van de markies. En de wijn? Die heeft net als het huis veel klasse én smaak.

Het strakke Bodegas Baigorri, het balkon van de Rioja

We kunnen er de volledige vallei overzien, een enorm glooiend patchwork van felgekleurde wijngaarden. Net onder het balkon zien we Baigorri al liggen. Deze keer geen flamboyante kleuren of vormen, dit wijnhuis springt eruit door haar strakke eenvoud. Baigorri lijkt een simpele glazen box, maar vergis je niet: er zitten nog zes verdiepingen in ruw beton en metaal onder. Wij dopen het meteen om tot de bunker van Samaniego. De dader van al dit moois is de Baskische toparchitect Iñaki Aspiazu. Het glazen gebouw ligt op een hoogte in een dramatische setting. Buiten leiden monumentale trappen recht een zee van bontgekleurde wijngaarden in.

Binnenin de ‘bunker’ is het allemaal heel functioneel, er wordt namelijk volgens het verticale principe wijn gemaakt. De druiven worden op grondniveau geperst en dan doet de zwaartekracht haar werk. Zonder het gebruik van pompen loopt het sap eerst de inoxen tanks in om tenslotte vijf verdiepingen lager naar de houten vaten te vloeien om te rijpen. Tussen die vaten, in een futuristische setting, degusteren we hun beste wijnen, die tot de top behoren in Rioja. We proeven er onze favoriet van de hele reis: hun Blanco Fermentado. Als afsluiter mag je vooral Logroño niet missen, de culinaire hoofdstad van Rioja met Calle del Laurel waar de tapasbars gezellig tegen mekaar aanleunen en de calados (wijnkelders) in de oudste wijk van het stadje. Typischer wordt het niet.