Op ontdekking in de Baltische Staten

De landen liggen tussen Polen en Rusland, ten westen van Wit-Rusland en Oekraïne en maken sinds 2004 deel uit van de Europese Unie. Hun charmante hoofdsteden Vilnius, Riga en Tallinn zitten vol verrassingen. De Baltische Staten kennen eenzelfde, vaak tragische geschiedenis van stukgeslagen dromen en een herwonnen levensvreugde.

Liefde voor vrijheid

Tussen in beslag genomen vrijheid en een cultuur die mishandeld werd door de geschiedenis en de appetijt van de “grote” buren Duitsland, Polen en Rusland…

Maar vandaag zijn de drie onafhankelijke republieken vrijer dan ooit en groeit er dezelfde liefde voor de vrijheid. Niet Slavisch, noch Russisch, een beetje Scandinavisch maar bovenal Europees, dat zijn de drie hoofdsteden van de Baltische Staten die zelfstandig waren van 1918 tot 1939… 20 jaar dus maar! Na de bezetting door de Nazi’s werden de Baltische Staten aan de Sovjet-Unie geannexeerd voor ze vijftien jaar geleden eindelijk vrij en onafhankelijk werden. Ook al is de dreiging vanuit Rusland nooit ver weg, de drie republieken zijn trots Europees te zijn en bezitten een art de vivre, een onafhankelijkheid en een smaak voor de vrijheid die hen enorm aantrekkelijk maakt.

Het Litouwse Vilnius

Een van de grootste historische centra ter wereld

De hoofdstad van Litouwen ligt in het binnenland, op meer dan 312 km van de kust, terwijl Tallinn en Regio havensteden zijn. Vilnius is een erg groene stad omgeven door beboste heuvels.

De stad ligt op de samenvloeiing van de Vilnia en de Neris en telt 570.000 inwoners. Met meer dan 1.500 eeuwenoude gebouwen maakt het historisch centrum deel uit van het Unesco werelderfgoed en is het een van de grootste ter wereld. Je ontdekt er te voet meer dan 360 hectaren aan architectuur, zoals een openluchtmuseum. Tientallen klokkentorens in een zestigtal kerken bewijzen dat Vilnius een heel belangrijk religieus erfgoed bezit.

Je kan er heel wat verschillende stijlen bewonderen. De barokke stijl verrijkt de stad met gouden details en zwevende engelen, maar ook de gothische stijl is aanwezig. De stad is als een katholieke pijl aan de grens met het lutheranisme en de orthodoxe kerk… Wist je dat Vilnius voor de Tweede Wereldoorlog en de Shoah een van de grootste Joodse steden ter wereld was? Ze werd zelfs het “Jeruzalem van het noorden” genoemd. Vandaag beschrijven we haar als levendige universiteitsstad, een gecultiveerde en artistieke plek die zot is van kunst en nationale tradities. De inwoners van Vilnius worden trouwens beschouwd als de Latijnen van de Baltische Staten!

Bezoek aan Vilnius

Tijdens een bezoek aan de hoofdstad van Litouwen moet je zeker de heuvel en zijn beroemde Gediminastoren, die het voorplein van de Heilige Stanislauskathedraal domineren, beklimmen.

Een goed startpunt om nadien in de oude stad van Vilnius, de voetgangsstraat Pilies of het hele commerciële en levendige “Gedimino prospekt” te duiken. Die twee hoofdstraten bieden naast winkels ook heel wat historische gevels. Kleine straatjes waar steeds meer straat art in opduikt brengen bezoekers naar de andere wijken waar de universiteit, de Heilige Geestkerk, het dominicanenklooster en enkele orthodoxe kerken verborgen liggen.

Aan het einde van de Piliesstraat ligt de Dageraadpoort. Die dateert uit de 16de eeuw en maakte deel uit van het vestingwerk. In een aangrenzende kapel staat een wonderbaarlijke zwarte maagd, een belangrijke plaats voor Poolse pelgrims. Voeg daar nog de Sint-Jans- en Sint-Annakerken aan toe en de Petrus en Pauluskerk die bijna volledig uit wit pleisterwerk bestaat.

Er wordt ook gezegd dat Napoleon tijdens zijn tocht door Vilnius, op weg naar Rusland, verliefd werd op de Sint-Annakerk met haar rode steen en flamboyante gothische stijl, en dat hij haar wilde meenemen naar Frankrijk. De Berezina heeft zijn ambities wel wat bekoeld en de kerk staat gelukkig nog waar ze altijd heeft gestaan. Liefhebbers van recente geschiedenis zullen zeker een bezoek brengen aan het Genocidemuseum van het Litouwse volk waar je meer te weten komt over de twee bezettingen (door de Nazi’s en de Sovjets) die het land erg hebben laten lijden, net als de andere Baltische Staten.

Het Letse Riga

De belangrijkste Baltische staat.

Riga (830.000 inwoners) is de dochter van de zee en de zeehandel en de hoofdstad van Letland. Ze wordt omringd door parken en meren en bevindt zich op de oevers van de Westelijke Dvina die een twintigtal kilometer verder uitkomt in de Baltische Zee.

Het is de belangrijkste stad van de drie Baltische Staten. In het voorjaar kruipt ze uit haar schulp en viert ze de mooie dagen met zangfestivals en lange, feestelijke avonden rond slapeloze nachten en Sint-Jansfeesten die de lange zomeravonden aankondigen. De Baltische Staten zijn inderdaad erg trots op hun gezang. Er wordt wel eens gezegd dat de laatste revolutie al zingend werd doorgemaakt en jaarlijks komen ontelbaar veel koren samen om samen hun herwonnen vrijheid te bezingen. Ah, de melodieuze ziel van de Baltische Staten…

Riga heeft haar naam te danken aan de kleine rivier Ridzene die al een eeuw afgekapt is. Sommige straten in de oude stad liggen in het spoor van de rivier. Riga kreeg de namen “Parijs van het noorden” door haar kosmopolitische bevolking en “Parel van de Baltische Staten”… De naam van het land Letland komt van de Letten of de Latgallen die in de regio woonden.

Bezoek aan Riga

Het vrijheidsmonument (Brïvibas piemineklis), ook wel liefkozend Milda genoemd, wordt een beetje beschouwd als het Letse Vrijheidsbeeld.

Hier kwam het volk massaal samen wanneer er gevaar dreigde. Hier vinden alle ceremonies, militaire optochten en feesten plaats, onder het wakende oog van het vrijheidsmonument. Het monument draagt de drie sterren van de Letse provincies.

Aan beide kanten van het voorplein is het Bastejkalnspark de grens met de oude en de nieuwe stad. In die groene ruimte vind je enkele mooie beelden en een smalle rivier kronkelt door het hart van het wandelgedeelte. Hier is het elk seizoen heerlijk vertoeven, maar in de zomer ziet het hier zwart van het volk.

Verdwaal tijdens je bezoek ook even in de straatjes die je langs prachtige hanzehuisjes en andere architecturale wonderen brengen. Je vindt er het stadhuis en de ‘Drie Broers’ en enkele Art Nouveua parels. Samen met Wenen en Praag bevat Riga de hoogste concentratie aan Art Nouveau-gebouwen in Europa. Dankzij de renovaties van de laatste jaren kunnen heel wat gebouwen weer bezocht en bewonderd worden.

Zoals de grote galerij in Art Nouveaustijl van de Russische architect Mikhail Eisenstein, vader van cineast Sergei, geboren in Riga, in de Strelniekustraat 4a, een gebouw uit 1905. Riga is een stad die je in eender welk seizoen traag en rustig moet bezoeken. In de lente en zomer komen de inwoners buiten om op de pleinen te genieten van de lange avonden. De koren op elke hoek van de straat en de zomerfestivals herinneren ons eraan dat liederen hier een traditie zijn. Net als in de andere Baltische Staten!

Het Estse Tallinn

De meest Scandinavische stad.

In het noorden van de Baltische Staten ligt de zeehavenstad Tallinn (400.000 inwoners). Opvallend aan de stad is dat ze tegenover Finland ligt (op minder dan honderd kilometer afstand) en dat er een dagelijkse verbinding is tussen de twee. Hetzelfde geldt voor de iets verder gelegen steden (300 km) Stockholm in het westen en Sint-Petersburg in het oosten.

Het is de meest Scandinavische stad van de Baltische Staten. Met de Finse en noordelijke vibes heeft Tallinn altijd een uitstekende art de vivre weten te oogsten: de inwoners houden van sauna, leven in de openlucht en muziek. Zingen is hier trouwens altijd al een nationale traditie geweest. De revolutie zou zelfs al zingend hebben plaatsgevonden. Eerst met folklorische en patriottische liederen en daarna met meer subversieve en politieke gezangen. Ter herinnering daaraan komen tienduizenden koorzangers om de vijf jaar samen tijdens het zangfestival van Tallinn. Maar je hoeft geen jaren te wachten om wat liederen op te vangen: zodra het weer het toelaat, zie je overal geïmproviseerde koren opduiken…

Bezoek aan Tallinn

De bonte toegangswegen tot de Estse hoofdstad (450.000 inwoners) schrikken wat af en laten in niets vermoeden dat er in de oude stad, erkend als Unesco Werelderfgoed (net als die van de andere twee Baltische Staten), zoveel moois verborgen ligt.

In de Estste hoofdstad vind je een hoge stad en een lage stad die de oude middeleeuwse wijk delen. Vanop de Toompea en de uitzichtstoren van Kohtuotsa heb je een prachtig zicht op de stad. Je kijkt uit op een landschap van torens en kerktoren en in de verte vertreken veerboten naar Zweden of Finland.

In de straatjes van de stad vind je ook heel wat leuke verrasingen terug: monumenten, kunstgalerijen, souvenirwinkeltjes. Er is de prachtige orthodoxe kerk Nevsky. Wat verder kom je op het prachtige en omisbare gemeenteplein (Raekoja Plats) met zijn pastelkleurige huisjes.

In de buurt bezoek je een oude, maar goed bewaarde toren terug te vinden. Ze dragen namen als “Neitsitorn”, “Long Hermann” of “Kiek in de Kök” (kijk in de keuken!). Volgens een anekdote zou die uitkijktoren zicht hebben gegeven op de huisjes en hun keukens, waardoor de wachters likkebaardend toekeken… Vandaag is het vestingmuseum daar gevestigd.

Wat je nog niet wist over amber

Je komt het overal tegen: de zachte honingkleur van amber komt in heel wat Letse souveniers terug (ook in de andere Baltische Staten trouwens en zelfs in de enclave Kaliningrad en in Polen).

Amber staat symbool voor rijkdom in de Baltische Staten en wordt poëtisch ook wel eens “tranen van zeevogels” genoemd. Er wordt ook wel eens gezegd dat al het licht van de wereld in amber zit of dat alle zonnestralen sinds het begin van de tijd erin vervat zitten.

Sinds de oudheid heeft amber magische kwaliteiten toebedeeld gekregen. In de bronstijd was er al een bloeiende handel. Er werden zelfs stukjes amber uit de Baltische Staten teruggevonden op oude sites in Mycene en Kreta.

Amber is een fossiele hars uit bomen die dertig miljoen jaar geleden verzwolgen werden. Vandaag komt 90% van de amber uit een openluchtmijn in Kaliningrad. Soms wordt er nog amber teruggevonden op het strand, vooral na een storm. Bekende artiesten en gespecialiseerde ateliers maken prachtige kunstwerken in amber in de vorm van broches, kettingen, parels, hangers, oorbellen. Maar ook decoratieve elementen, zoals lampen, lusters, schilderijen met amberen steentjes in verwerkt…