Armenië, tussen tradities, eeuwenoude cultuur en ongerepte natuur

Helemaal in een uithoek van Europa, aan de grens met Azië, ligt Armenië in het hart van de Kaukasus. Het “land van Noach” heeft geen kust, maar een groot meer dat op hoogte ligt. De geschiedenis vertelt het epische verhaal van veroveraars die elkaar opvolgden met de Perzen, de Romeinen, de Byzantijnen, de Seltsjoekse Turken en de Ottomanen… En meer recentelijk, Sovjet-Rusland. Om nog maar te zwijgen van de tragedie van de genocide en zijn diaspora, die vandaag de dag tien miljoen Armeniërs wereldwijd telt, terwijl Armenië er zelf maar drie miljoen heeft. De turbulente geschiedenis van dit kleine land heeft als laatste avontuur dat het een van de vijftien republieken van Sovjet-Rusland is geweest. Een periode waar men trots op dat deze bladzijde is omgeslagen. Vandaag verblijven er trouwens veel tegenstanders die op de vlucht zijn voor het regime van Poetin.

Jerevan, de twaalfde hoofdstad

De stad met een miljoen inwoners is gemakkelijk te voet te bezoeken, want de monumenten zijn nooit ver weg. Er zijn met bomen omzoomde pleinen en fonteinen om doorheen te wandelen, evenals het operagebouw met zijn avonden die in het bijzonder zijn gewijd aan de grote Chatsjatoerjan, nationale componist en zijn beroemde “Sabeldans”. Verder biedt de wandeling langs de terrassen alles wat deze moderne en Europese getinte stad te bieden heeft: bars, restaurants, tavernes en shows…

Alle bezoeken gaan langs het Plein van de Republiek en zijn perzikkleurige gebouwen, waarvan sommige dateren uit het Sovjettijdperk. Hier vind je het Historisch Museum en de Nationale Gallerij, het regeringsgebouw en de klokkentoren met in de zomer een prachtige fonteinshow. Andere bezienswaardigheden in de hoofdstad zijn de Matenadaran bibliotheek en zijn miljoenen manuscripten. Ook het “Tsitsernakaberd” mausoleum dat de Armeense genocide van 1915 en zijn miljoen doden herdenkt, is zeker een aanrader.

Met zijn 44 meter hoge granieten piek, twaalf stèles en bogen, een ongelooflijk museum en zijn eeuwige vlam, wordt de site regelmatig versierd met bloemen (elke 24 april). Sommige markten, waaronder de populaire “Vernissage”, bieden alle ambachten van het land, van de symboliek van de granaatappelboom tot de vele iconen, waaronder borden en dienbladen, schilderijen en sjaals, muziekinstrumenten en gebeiteld hout…

Ararat aan de horizon

Armeniërs creëerden hun eigen nationale identiteit met een unieke taal en alfabet die hen bevrijdden van alle andere invloeden. In het hart van de hoofdstad Jerevan en vanaf de Tamanyanstraat leiden de trappen naar de hoogten van de vijftigste verjaardagszuil van Sovjet-Armenië. De roltrappen besparen je de 572 treden en laten je genieten van het Cafesjian Center For The Arts of “Cascade”, een belangrijk centrum voor hedendaagse kunst waar je 1200 werken kan ontdekken. Hierboven heb je het beste panoramische uitzicht over de stad, die beneden oplicht als een hectisch sterrenstelsel langs de drukke boulevards. Aan de horizon ontwaar je de prachtige Ararat berg, alsof hij over de hoofdstad en de natie waakt. Maar vaak zie je hem niet. Gelegen op zestig kilometer afstand en op de grens van Turkije en Iran, is dit een van de sterke symbolen van Armenië.

De berg Ararat en het klooster Khor Virap

De genesis wilde dat de ark van Noach, waarvan generaties historici en avonturiers hebben gedroomd, daar aan de grond zou lopen. De iconische en betoverende berg Ararat… Met zijn eeuwige sneeuw die de 5137 meter hoge top wit maakt, weigert hij vaak tevoorschijn komen als hij in de wolken gehuld is. Paradoxaal genoeg is deze berg, waarvan wordt gezegd dat het de bakermat van Armenië is, ontoegankelijk voor Armeniërs zelf omdat hij in Turkije ligt. Om alle grensconflicten met Ankara te voorkomen zijn de Armeniërs van vandaag tevreden om hem van een afstand te bewonderen. Dit herinnert ons eraan dat de twee landen elkaar nog steeds de rug toekeren tegen een achtergrond van genocide. Een tragedie die nooit is erkend door Turkije.

Een zicht op het Armeense platteland en de Vallei van Vorotan

Wijds landschap

Het avontuur lonkt zodra je Yerevan verlaat, met onder andere de kloosters die deel uitmaken van het nationale en universele erfgoed (UNESCO) als bestemming. Hoewel het land meer te bieden heeft dan religieus en cultureel toerisme, maakt dit integraal deel uit van het geheugen van dit land in het Midden-Oosten. Niet ver van de hoofdstad ligt het prachtige en iconische klooster van Khor Virap.

Met de sneeuw van de berg Ararat aan de horizon getuigt deze plek van de invoering van het christendom in dit land, als een van de eersten in de regio. In het jaar 301 werd Gregorius de Verlichter hier door de koning in een diepe put gegooid, waar de heilige op wonderbaarlijke wijze dertien jaar overleefde. Hij redde zijn beul van de dood om hem en het hele land te bekeren. Rond de put werd in de 7e eeuw een klooster gebouwd.

Het avontuur gaat verder. Op 20 km van Yerevan ligt de kathedraal van St. Etchmiadzin, de thuisbasis van de Heilige Stoel, die de Armeens-Apostolische Kerk leidt met zijn patriarch, de Catholicos van alle Armeniërs. Het is een religieuze plaats die zeker bezocht moet worden, maar luister vooral naar de concerten die op zon- en feestdagen door de koorzangers worden gezongen! Vervolgens kunt u via de weg de hoogten bereiken die nog steeds bedekt zijn met wintersneeuw, terwijl in de valleien de bomen al bloeien. Hier en daar zie je eeuwenoude wijngaarden op de bergflanken.

Een paar andere fraaie kloosters leggen verder op de route, zoals Geghard dat gelegen is in de rotsachtige heuvels van het achterland. Het werd gesticht in de 13e eeuw en herbergt ook een prehistorisch gedeelte. Deze plaatsen zijn fascinerend en lijken sterk op Tatev, een geïsoleerd adelaarsnest in de lentesneeuw dat kan worden ontdekt na een afdaling met de kabelbaan (de langste ter wereld).

Dit herinnert ons eraan dat dit land erg bergachtig is en doorsneden is met canyons en wilde rivieren. Het getuigt ook, net als de ongeveer veertig kloosters en kerken, van het grote belang van dit erfgoed. Overal fascineert de versiering van de heiligdommen en gebouwen met de khachkars (gebeeldhouwde kruisen). Gesticht in de dertiende eeuw, heeft het een prehistorisch gedeelte. Deze plaatsen zijn echt fascinerend. Het adelaarsnest Tatev is vaak geïsoleerd door de sneeuw en enkel bereikbaar na een afdaling met de langste kabelbaan ter wereld, genaamd “De Vleugels van Tatev” (5752m)…

Een duizend jaar oude drank…

De Griekse tempel van Garni, die in 1679 door een aardbeving werd verwoest, domineert een vallei met vreemde vulkanische wanden die op orgelpijpen lijken. Deze tempel in Ionische stijl ziet er geweldig uit. Hij lijkt zo uit de oudheid te komen, wat niet helemaal waar is, want hij werd in 1976 weer helemaal heropgebouwd. Op weg naar Yerevan zijn andere pareltjes van het verleden te bewonderen in het hart van oude wijngaarden met originele wijnen. Zo komt de duizendjarige geschiedenis weer een beetje tot leven in deze dranken, waarvan deze regio van de Kaukasus de bakermat is. Daarom is de gastvrijheid hier erg belangrijk.

Kleine glaasjes wodka of lokale brandy gaan de lokale gerechten vooraf, begeleiden ze of sluiten ze af, in een mix van Aziatische en westerse schotels. Deze worden vaak geserveerd met lokale wijnen. Hier geniet je van khorovats (gegrild vlees en salades), dolmas (groenten gevuld met allerlei soorten vlees), Lahmajoun (Armeense pizza)… Om nog maar te zwijgen van lavash, traditioneel gebakken brood, waarvan de traditionele vervaardiging vaak te bewonderen is. Maar er is nog meer spiritueel voedsel dat de bezoeker zal verleiden. Het plezier om te luisteren naar de ziel en de geest van dit kleine land: de betoverende muziek van de Duduk, deze klassieke hobo die je op nostalgische wijzen meeneemt naar het paradijs achter de Ararat berg.

Muziek, de ziel van Armenië

De Armeense duduk is een traditioneel blaasinstrument, dat wordt beschouwd als een van de meest iconische culturele symbolen van Armenië. Het is gemaakt van abrikozenhout en heeft een dubbel riet dat een zacht, diep en melancholisch geluid produceert, dat vaak vergeleken wordt met de menselijke stem. Deze unieke stempel stelt het in staat om een breed scala aan emoties uit te drukken, van vreugde tot nostalgie, om verhalen te vertellen die doordrenkt zijn van Armeense tradities en ziel. De oorsprong gaat eeuwen terug en is onlosmakelijk verbonden met de riten, ceremonies en mijlpalen van het Armeense leven. In 2005 erkende UNESCO de dudukmuziek als immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid, wat het belang ervan voor het behoud van de Armeense identiteit benadrukte.

Eric Valenne | cmsMuseum Chatsjatoerjan Jerevan

Om naar duduk in Armenië te luisteren, is de hoofdstad Yerevan een uitstekende bestemming. Het Cafesjian Kunstcentrum organiseert regelmatig concerten waarin de duduk centraal staat. Het Theater van de Nationale Opera en Ballet biedt ook voorstellingen met dit unieke instrument. Volksmuziekfestivals, zoals die in Dilijan of de Lori-regio, bieden de mogelijkheid om naar duduk te luisteren in een meer traditionele setting. Ten slotte kunt u tijdens culturele avonden in Armeense dorpen lokale spelers ontdekken in een authentieke en warme context, voor een volledige onderdompeling in de rijkdom van de sound van dit legendarische instrument.

Ontdek hier het geluid van de duduk:  https://youtu.be/9ELJkCx3HaQ

Praktijk

Wanneer bezoeken? In het voorjaar (april-juni) en het najaar. De zomer kan heet zijn, maar leuk voor festivals en buitenactiviteiten.

De letters van het Armeense alfabet lijken een festival te zijn van u,n, uu, t, muuu verbonden als macaroni of pijpen

Een paspoort is voldoende. Geen visum.